Świecki pogrzeb – godne pożegnanie bez religijnego charakteru

Coraz więcej osób w Polsce decyduje się na świecki pochówek, który pozwala godnie pożegnać zmarłego bez udziału księdza i obrzędów religijnych. Dla jednych to wybór wynikający z przekonań światopoglądowych, dla innych – wola zmarłego lub sposób na uczczenie jego życia w bardziej osobisty sposób. Czym jest świecka ceremonia pogrzebowa, jak wygląda jej przebieg i ile kosztuje? Oto przewodnik po tej coraz popularniejszej formie ostatniego pożegnania.

Czym jest świecki pogrzeb?

Świecki pogrzeb, zwany również pogrzebem humanistycznym lub niereligijnym, to ceremonia pożegnania pozbawiona symboliki religijnej. Nie ma w niej modlitw, księdza, mszy czy obrzędów charakterystycznych dla danej wspólnoty wyznaniowej. Zamiast tego, głównym elementem jest mowa pożegnalna, często oparta na życiu, wartościach i dokonaniach zmarłego.

W ceremonii świeckiej nie chodzi o odrzucenie duchowości, ale o indywidualne podejście do pożegnania, zgodne z przekonaniami i tożsamością zmarłej osoby.

Dla kogo świecki pochówek to dobra opcja?

Pogrzeb świecki, określany także jako świecka ceremonia pogrzebowa lub świecki pochówek (niekoniecznie słusznie, bo uroczystość ma znacznie szerszy wymiar niż samo złożenie urny czy trumny do grobu), stanowi coraz popularniejszą w Polsce alternatywę dla tradycyjnych obrzędów religijnych. Jest to uroczystość, która koncentruje się na życiu, osobowości i dorobku zmarłej osoby, na jej relacjach ze światem, pasjach, ulubionych miejscach, książkach, muzyce... Z jednej strony podkreśla to, co w niej indywidualne, z drugiej – skupia się na uczuciach łączących ją bliskimi jej ludźmi i istotami. Jest więc z jednej strony celebracją życia zmarłego, z drugiej – wsparciem w żałobie dla tych, którzy zostają. Dla wielu rodzin i bliskich, pogrzeb świecki jest najbardziej adekwatną i godną formą ostatniego pożegnania. Dla kogo to dobre rozwiązanie?

1. Osoby niewierzące lub niepraktykujące

Wiele osób nie było związanych z żadną religią lub z różnych względów zaprzestało uczestnictwa w praktykach religijnych, za to bliskie im było na przykład podejście humanistyczne. Rodzina, chcąc uszanować tę postawę, wybiera więc pogrzeb świecki. Taka ceremonia pozwala skupić się na wartościach, jakie reprezentowała dana osoba, bez odnoszenia się do religii.

2. Osoby związane z niereligijnymi formami duchowości

Bywa, że zarówno osoba zmarła jak jej bliscy nie wykluczali istnienia sił wyższych, natomiast albo ich nie definiowali, albo ich wierzenia nie wpisywały się w nurt religii instytucjonalnej. Pogrzeb świecki pozwala na przeprowadzenie ceremonii w zgodzie z ich światopoglądem i wrażliwością. Może zawierać elementy duchowe, natomiast nie odnosi się bezpośrednio do religii i nie uczestniczy w nim kapłan.

3. Osoby, które wyraźnie zaznaczyły swoją wolę

Coraz częściej zdarza się, że ludzie jeszcze za życia wyrażają chęć pogrzebu świeckiego – np. w testamentach, rozmowach z rodziną lub pisemnych dyspozycjach. Taka ceremonia jest więc realizacją ostatniej woli osoby zmarłej.

4. Rodziny, które chcą stworzyć osobistą, pełną wspomnień ceremonię

Dla bliskich świecki pogrzeb może być formą bardziej osobistego pożegnania, z uwzględnieniem wspólnych przeżyć, anegdot i opowieści. Uroczystości religijne są zwykle tych akcentów indywidualnych pozbawione. Zdarza się więc, że na pogrzeb humanistyczny decydują osoby, które są wprawdzie wierzące, jednak szukają czegoś, co w większym stopniu uwzględni osobowość i życie zmarłego. W takich sytuacjach decydują się czasem na ceremonie łączone: świecko-wyznaniowe lub na dwie odrębne uroczystości: jedną religijną, a drugą świecką.

Jak wygląda świecka ceremonia pogrzebowa?

Świecka ceremonia pogrzebowa może odbywać się na cmentarzu komunalnym, w sali ceremonialnej (np. w domu pogrzebowym) lub – w przypadku ceremonii z prochami – w innej przestrzeni wybranej przez bliskich (np. w domu rodzinnym, w ogrodzie, w parku, w kawiarni, na brzegu morza) – o ile właściciel lub zarządca terenu nie wyrazi obiekcji.

Na ceremonię mogą (choć nie muszą, bo każda uroczystość jest inna) składać się:

• przywitanie osób uczestniczących w pożegnaniu, otwarcie przestrzeni ceremonialnej,
• laudacja - mowa pogrzebowa, wygłaszana przez celebrantkę lub kogoś z bliskich,
• odczyt listów, fragmentów prozy i poezji,
• opowieści i wspomnienia rodziny i przyjaciół,
• rytualne działania wzmacniające intencję ceremonii i włączające ludzi do jej współtworzenia;
• prezentacja zdjęć związanych z życiem zmarłego, muzyka (grana i śpiewana na żywo lub emitowana z głośnika),
• złożenie prochów lub ciała do miejsca pochówku,
• inne, niestandardowe formy upamiętnienia osoby zmarłej lub wyrażenia emocji towarzyszących stracie.

Osobom, które uczestniczyły dotąd wyłącznie w ceremoniach świeckich, których główną częścią jest mowa pogrzebowa, może się wydawać, że pogrzeb humanistyczny ma bardziej narracyjny niż rytualny charakter. To jednak nie jest wcale reguła. Są pożegnania, w trakcie których główny nacisk jest kładziony na słowo, a są takie, gdzie większą rolę odgrywają działania rytualne, muzyka a nawet cisza. To, jaką formę przybierze ceremonia, zależy od rodziny lub samego zmarłego (jeśli pozostawił wskazówki). Rolą celebrantki jest zaproponowanie pożegnania w takim kształcie, który będzie najbardziej odpowiadał potrzebom i wrażliwości bliskich oraz będzie spójny z żegnaną osobą: jej światopoglądem, wyrażanymi wcześniej życzeniami, pasjami i temperamentem.

Kto prowadzi świecki pogrzeb?

Ceremonię prowadzi zazwyczaj celebrantka lub celebrant (przez niektórych opisywani także jako mistrzyni lub mistrz ceremonii świeckiej), czyli osoby wyspecjalizowane w przygotowywaniu pogrzebów niewyznaniowych. Zadaniem takiej osoby jest:

• rozmowa z bliskimi osoby zmarłej,
• przygotowanie indywidualnego scenariusza ceremonii (uwzględniającego m.in. teksty, rytualne gesty, muzykę, znaczące przedmioty, miejsce, w którym odbywa się uroczystość),
• stworzenie tekstów pojawiających się w trakcie ceremonii,
• przygotowanie atrybutów wykorzystywanych w trakcie pożegnania np.: świec lub lampionów, płatków kwiatów, pokazu zdjęć, kadzideł lub olejków zapachowych itp.
• bieżąca komunikacja i koordynacja między bliskimi a zakładem pogrzebowym, administracją cmentarza czy innymi osobami i podmiotami zaangażowanymi w pożegnanie,
• czuwanie nad przebiegiem ceremonii, trzymanie przestrzeni, w obrębie której bliscy mogą skupić się na pożegnaniu, towarzyszących mu emocjach i relacjach.

W Polsce coraz więcej firm pogrzebowych współpracuje z takimi osobami, jednak zdecydowanie warto wybrać celebrantkę niezależną, która przeprowadzi nas przez cały proces pożegnania. Możemy także poprosić o przeprowadzenie ceremonii kogoś z rodziny. Dobrze, gdy jest to jedna konkretna osoba, która będzie czuwała nad strukturą i przebiegiem wydarzenia, doglądając zarówno całości jak szczegółów.